Şanlıurfa’nın kültürel mirası arasında yer alan külünçe, sadece bir kurabiye değil, aynı zamanda şehrin tarihine ve geleneklerine ışık tutan önemli bir lezzet.
Şehrin fırınlarında özellikle Ramazan aylarında sahur vakitlerinde sıkça pişirilen külünçe, geçmişten günümüze kuşaklar boyunca aktarılan bir tat olarak biliniyor.
Tarihi Köklere Dayanıyor
Urfa külünçesinin geçmişi, milattan sonra 5. yüzyıla kadar uzanıyor. Mar-Yeşua Vakayinamesi adlı eserde, o dönemde Urfa’dan Amid (Diyarbakır) kuşatmasında bulunan 40 bin askerin ekmek ve peksimet ihtiyacının karşılandığı belirtiliyor. Bu dönemde üretilen unlu mamuller arasında külünçenin de yer aldığı düşünülüyor.
Zamanla Urfa mutfağının önemli bir parçası haline gelen külünçe, özellikle Ramazan Bayramı’ndan birkaç gün önce hazırlanarak misafirlere ikram ediliyor. Şehirde “Kürt evinde külünçe uyhusu gelmez o gece” sözü de, külünçenin zahmetli yapım sürecine ve Kürtlerin bu lezzeti en iyi şekilde hazırladığına dair yaygın bir inanışa işaret ediyor.
Özgün Malzemeler ve Yapım Aşamaları
Külünçenin yapımında sadeyağ, susam, çörek otu, külünçe dermeni (çeşitli baharatlardan oluşan özel bir karışım) ve geleneksel tahta baskılar (külünçe nakışı) kullanılıyor. Hamurun şekillendirilmesinde kullanılan bu özel kalıplar, külünçeye kendine has bir görüntü kazandırıyor.
Yapım aşamasında hamur, yuvarlak veya üçgen şekilde kesilerek hazırlanıyor. Daha sonra üzerine tahta baskılarla süslemeler yapılıyor ve fırına veriliyor. Özellikle fırından çıktıktan sonra, bayatlamaması için sık sık çevrilmesi gerekiyor.
Tatlı ve tuzlu olmak üzere iki çeşitte üretilen külünçe, Urfa fırınlarında sahur öncesinde pişirilerek sofralara taşınıyor. Şehirde yaşayanlar için sadece bir yiyecek değil, kültürel bir miras olarak görülüyor.
Urfa Mutfağının Vazgeçilmezi
Külünçe, Urfa mutfağında sadece bir tatlı ya da tuzlu atıştırmalık olarak değil, bayramlarda, özel günlerde ve misafir sofralarında önemli bir ikramlık olarak da biliniyor. Geçmişten günümüze gelen bu eşsiz lezzet, Urfa’nın gastronomi kültürünün en önemli miraslarından biri olarak kabul ediliyor.
Kaynaklar:
• Türkiye Kültür Portalı
• Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Tandırlıkta Bişer Bize de Düşer
• Araştırma ve Fotoğraf: Mehmet Sadık Alican
Yorum Yazın